Compte d'Étienne de Francheleins (Stephanus de Franchilens), châtelain, pour la Saint-Trivier-de-Courtes, du 25 juillet 1296 au 30 avril 1297

France, Archives DĂ©partementales de la CĂ´te-d'Or, cote B9942 - 8

Pour citer ce document:

Frédéric Chartrain, avec la collaboration de Alain Kersuzan, Nils Mantilleri et Jean-Michel Poisson, Compte d'Étienne de Francheleins (Stephanus de Franchilens), châtelain, pour la Saint-Trivier-de-Courtes, du 25 juillet 1296 au 30 avril 1297, Lyon - Avignon, CIHAM-Editions, 2020 (Documents comptables des Etats de Savoie, XIIIe - XVe s.)

Afficher / masquer les images   Afficher / masquer la table des rubriques   Afficher ligne par ligne Voir l'analyse du rouleau

Prologue

Computus domini Stephani de Franchilens, militis, castellani Sancti Triverii, a die et festo sancti Christophori, anno Domini Mo CCo nonagesimo sexto, usque ad ultimam diem mensis aprilis, anno nonagesimo septimo, videlicet de novem mensibus septem diebus, receptus apud Chambayriacum per Petrum de Monte Meliano, clericum, presente domino comite, et scriptus per Bernardum Chastaigni, clericum.

frumentum

idem reddit computum

    [1]
  • de X meyteriis frumenti receptis de firma decime Sancti Triverii hoc anno in frumento
  • [2]
  • de I meyterio II cupis et dimidia receptis de exitu molendini de stanno, deducta tertia(1) Nous lisons ici tercia, recognicionibus, hospicii, Laurencii, maliciose, lunacione, marcio, servicium, que nous transcrivons – puisque la convention d’édition prescrit dans ce cas l’usage gĂ©nĂ©ralisĂ© de la graphie classique – tertia, reco¬gnitionibus, hos¬pitii, Laurentii, malitiose, lunatione, martio, servitium. parte quam percipit Anglicus pro custodia molendini, – respondet minus solito quia cessavit propter deffectum aque, ut dicit
  • [3]
  • de V meyteriis receptis de firma molendini de Silvignia (2) Aujourd’hui Servignat. finita in Carniprivio, anno nonagesimo sexto(3) Le mardi 27 fĂ©vrier 1297 (nouveau style).
  • [4]
  • de exitu de¬cime cellararii et decime de La Chasnea (4) Aujourd’hui ChanĂ©e, cne de Courtes. nichil hoc anno in frumento
  • [5]
  • de VIXX VIII meyteriis IIII cupis receptis in castellania Sancti Triverii de redditu et donatione per annum
  • [6]
  • de III cupis receptis de Peroneto Thiaut pro eodem, et non est in extenta
  • [7]
  • de coponagio, leyda et chacipolleria respondet infra in firmis

summa : VIIXX V meyterie(5) Ce compte utilise la forme féminine meyteria, comme on le verra à la fin de la recette d’avoine. III cupe frumenti et dimidia

    [8]
  • de quibus libravit domino Iocerando(6) Il est Ă©crit ici Jacobi, Jacobo, Jaqueto, Jocerando, Joffredo, Johanne, Johanneto, Johannis, jovis, juvantibus, mais il a Ă©tĂ© convenu par le comitĂ© d’édition de rĂ©server l’emploi du j aux termes vernaculaires. de Balma, militi, per litteram domini comitis de mandato datam die veneris ante Carniprivium vetus, anno nonagesimo sexto(7) Le vendredi 2 mars 1297 (nouveau style)., quam red¬dit : X meyterias frumenti, de dono domini comitis
  • [9]
  • et restant : VIXX XV meyterie III cupe dimidia frumenti — venduntur ut infra

siligo

idem reddit computum

    [10]
  • de LX meyteriis receptis de firma decime Sancti Triverii hoc anno in siligine, excepta decima minutorum(8) minu / torum bladorum, quam percipit hospitale
  • [11]
  • de IIII cupis receptis de exitu taschie mansi Raffinorum(9) Voir Raffin sur la carte de Cassini de Saint-Trivier-de-Courtes. hoc anno
  • [12]
  • de VII meyteriis recep¬tis de exitu dicti molendini de stanno hoc anno
  • [13]
  • de XIX meyteriis receptis de firma molendini de Silvigniaco finita in Carniprivio, anno nonagesimo sexto
  • [14]
  • de I cupa recepta de exitu cellararie hoc anno
  • [15]
  • de III cupis receptis de decima prepositi de La Chasnea hoc anno
  • [16]
  • de IIIIXX XVI meyteriis receptis in dicta castellania de redditu, prepositura et gaytis per annum

    [17]
  • summa : IXXX III meyterie II cupe siliginis
  • [18]
  • de quibus libravit dicto domino Iocerando de Balma, de dono domini comitis, per litte¬ram ipsius datam ut supra in frumento : X meyterias
  • [19]
  • item libravit Girerdo Chadrigarii atrahenti(10) On attendrait Girardo, quadrigario adtrahenti. sablonem quarrones(11) Lire sablonem et quarrones ou sablonem quarronum. ad castrum, pro messe sua anni preteriti : II meyterias, et amodo(12) Il est Ă©crit a modo. non debet habere messem quia castellanus debet facere opera in taschia
  • [20]
  • summa librate : XII meyterie
  • [21]
  • et sic debet dictus castellanus : VIIIXX XI meyterias II cupas siliginis — venduntur ut supra

avena

idem reddit computum

    [22]
  • de XX meyteriis avene receptis de firma decime Sancti Triverii hoc anno
  • [23]
  • de decima prepositi et cellararii et taschis mansi Raffinorum nichil hoc anno in avena, ut dicit
  • [24]
  • de XXVI meyteriis V cupis receptis in castellania Sancti Triverii de redditu et prepositura per annum
  • [25]
  • de III cupis receptis de Peroneto Thiaut de redditu qui non est in extenta
  • [26]
  • de XIIII meyteriis III cupis et dimidia receptis apud Curciacum(13) Aujourd’hui Curciat-Dongalon. pro parte domini de redditu per annum
  • [27]
  • de VIXX VIII meyteriis II cupis receptis in dicta castellania de lunatione per annum
  • [28]
  • summa : IXXX X meyterie I cupa dimidia avene
  • [29]
  • de quibus idem libravit ad expensas equorum domini comitis, per manum donni Iacobi, capellani, per litteram ipsius domini comitis et dicti capellani datam die martis post oc¬tabasnote diplomatiqueoc¬tabas : ajoutĂ© en interligne. Epiphanie Domini, anno nonagesimo sexto(14) Le mardi 15 janvier 1297 (nouveau style). : VIII meyterias
  • [30]
  • item libravit ad expensas dictorum equorum domini comitis, per ma¬num dicti capellani, per litteram ipsius et domini comitis datam die iovis ante Carniprivium vetus, anno nonagesimo sexto(15) Le jeudi 1er mars 1297 (nouveau style). : XXV meyterias III cupas avene
  • [31]
  • item libravit ad expen¬sas dictorum equorum domini, per manum dicti capellani, per litteram datam do-minica de Passione, anno nonagesimo sexto(16) Le dimanche 31 mars 1297 (nouveau style). : XXIIII meyterias I cupam
  • [32]
  • item libravit ad expensas equorum dicti domini comitis, per manum dicti capellani, per litteram datam die iovis post Pascha(17) En l’absence d’indication fournie par le texte, nous optons ici pour la forme neutre, la plus frĂ©quemment attestĂ©e dans les comptes de Bresse. On pourrait cependant lire Pascham et Pasche au lieu de Pascha et Paschatis., anno nonagesimo septimo : VIII meyterias
  • [33]
  • item libravit duobus equis catrignote diplomatiquecatrig : biffĂ©. cadrige(18) Pour quadrige. domini atrahentibus(19) Pour adtrahentibus. arenam, sablonem(20) sablo / nem et quarrones ad opera domini a crastino Assumptionis beate Marie, anno nonagesimo sexto, usque ad diem mercurii post Epiphaniam Domini, anno eodem, sumpto millesimo in Paschate(21) Le mercredi 9 janvier 1297 (nouveau style)., qua domi¬nus Stephanus recepit opera in taschiam, videlicet pro septies viginti tresdecim diebus : XXXVIII meyterias I cupam et dimidiam
  • [34]
  • summa librate : CIII meyterie V cupas et dimidiam avene
  • [35]
  • et restant, quas(22) Ce pronom fĂ©minin dĂ©cèle le recours Ă  la forme fĂ©minine meyteria. Voir 2. MEITERIA debet dictus castellanus : IIIIXX VI meyterie II cupe avene — vendun¬tur ut infra

panes

idem reddit computum

    [36]
  • de XVII panibus receptis in dicta castellania de redditu per an¬num
  • [37]
  • de IX panibus et dimidio receptis apud Curciacum pro parte domini per annum
  • [38]
  • summa : XXVI panes et dimidius — venduntur ut infra

galline

idem reddit computum

    [39]
  • de IIIC gallinis receptis in dicta castellania de redditu et consuetudine hoc anno
  • [40]
  • summa : IIIC galline
  • [41]
  • de quibus libravit ad expensas domini comitis, per manum donni Iacobi, capellani, per duo paria litterarum dicti domini comitis et ipsius capellani : VIIXX III gallinas
  • [42]
  • item ad expensas ipsius domini comitis, per manum Hugonis de Voyrone : XXXII gallinas
  • [43]
  • summa librate : VIIIXX XV galline
  • [44]
  • et debet dictus castellanus : VIXX V gallinas — venduntur ut infra

fenum

idem reddit computum

    [45]
  • de XVI charratis feni receptis a domino Guigone de Sura(23) Aujourd’hui Sure, cne de Saint-AndrĂ©-de-Corcy., castel¬lano ante ipsum, qui fecerat fena ante adventum dicti domini Stephani, ut in com¬puto ipsius precedenti de exitu pratorum domini, de quibus pratis recurratur(24) Pour recuratur ? in secundonote diplomatiquesecundo : biffĂ©. computo precedenti

summa : XVI charrate

    [46]
  • de quibus libravit ad expensas sexaginta undecim(25) Pour septuaginta unius. equorum domini, per manum donni Iacobi et Hugonis de Voyrone : I charratam
  • [47]
  • item libravit ad expensas duorumnote diplomatiqueduorum : ajoutĂ© en interligne. equorum chadrige(26) Pour quadrige. domini a die quo dominus Guigo de Sura de¬buit recessisse a castellania usque ad diem mercurii post octabas Epiphanie Domini, vi¬delicet tribus centum(27) Pour trecentis. quinquaginta equis quasi per unam diem : VII charratis, quia dici¬tur quod non sunt charrate sed sunt menoures (28) ?
  • [48]
  • et debet : VIII charratas feni
  • [49]
  • summa librate : VIII charratenote diplomatiquesumma librate : VIII charrate : biffĂ©. — venduntur ut infra

trosse feni

idem reddit computum

    [50]
  • de LXXII trossis feni receptis in dicta castellania de redditu per annum — venduntur ut infra

cera

idem reddit computum

    [51]
  • de LXIII libris Lnote diplomatiqueLXIII libris L : biffĂ©. de LXXIII libris cere receptis in dicta castellania de gardis et recognitionibus hoc anno
  • [52]
  • summa : LXXIII libre cere
  • [53]
  • de quibus libravit ad expensas domini comitis, per manum donni Iacobi, capellani sui, per duo paria litterarum ipsius : LXII libras cere
  • [54]
  • et sic debet : XI libras cere — venduntur ut infra
  • [55]
  • de ferreria non computat quia non fuerunt ibi ferrarii nec in adventu suo, scilicet dicti castellani

obolus auri

idem reddit computum

    [56]
  • de I obolo auri recepto de Stephano Guillaudi de garda per an¬num — venditur ut infra

vinum

idem reddit computum

    [57]
  • de I asinata et dimidia vini recepta de exitu treylliarum vigulti(29) Pour de exitu treilliarum virgulti. in vindemiis, anno(30) an / no nonagesimo sexto — quod vinum libravit ad expensas hospitii domini comitis, per manum donni Iacobi, per litteram datam die martis post octabas Epiphanie Domini, anno nonagesimo sexto

denarii census

idem reddit computum

    [58]
  • de XVI libris XIIII solidis II denariis parisiensium receptis de redditu in dicta castellania per annum, ut in computo precedenti
  • [59]
  • de VIII denariis recep¬tis de Humberto Laurentii et fratribus suis de redditu pro quadam pecia terre sibi albergate(31) On attendrait albergata. apud Mastrignia (32) Aujourd’hui Matrignat, cne de Saint-Nizier-le-Bouchoux.
  • [60]
  • de II solidis receptis de Humberteto de Bosco pro quadam pecia terre et prati sibi albergata en Digliseis (33) digli / seis
  • [61]
  • de VIII denariis receptis de Guillermo de Chichineres pro quodam curtile sibi albergato pro tanto
  • [62]
  • de VI solidis VIII denariis receptis de Ste¬phano Porterii et filio Humberti Gotron de redditu, pro rebus uxorum suarum note diplomatique de VI solidis VIII denariis receptis de Ste¬phano Porterii et filio Humberti Gotron de redditu, pro rebus uxorum suarum : ajoutĂ© en marge de gauche.
  • [63]
  • de CVII solidis VI denariis receptis apud Curciacum de redditu per annum, pro parte domini
  • [64]
  • de XL solidis receptis de Iohanne de La Baremia et de Reynaudo, clerico, de Petro Morelli, Guillermo Christinoudi et de Hugone Bosoneti, de redditu, pro Vavra Maysoneysa (34) May / soneysa, pro parte domini
  • [65]
  • de VII solidis receptis de Hugone Pi¬gnout, del Bioley, de redditu per annum, ut in computo precedenti
  • [66]
  • de III solidis IIII denariis receptis de Guillermo Christinout, de redditu per annum, ut in computo prece¬denti

summa : XXV libre II solidi parisiensium

recognitiones et garde

(35) recognitiones / et garde

idem reddit computum

    [67]
  • de VIII libris parisiensium receptis de hominibus Montisme¬rule(36) Aujourd’hui Montmerle, cne de Lescheroux, ancienne chartreuse., de garda per annum, que levatur in Nativitate Domini, videlicet de quolibet foco duodecim denarii parisiensium, et sic valet aliquando plus aliquando minus
  • [68]
  • de VIII libris VIII solidis VI denariis receptis de gardis et recognitionibus in dicta castellania per an¬num ut in computo precedenti

summa : XVI libre VIII solidi VI denarii parisiensium

taillie

idem reddit computum

    [69]
  • de XL libris parisiensium receptis de hominibus tailliabilibus domini in dicta castellania ad misericordiam et levantur in anno duobus terminis, videlicet in Carniprivio et in festo beati Bartholomei
  • [70]
  • summa : XL libre parisiensium

firme

idem reddit computum

    [71]
  • de LXX solidis parisiensium receptis de firma furni Sancti Tri¬verii finienda in festo Nativitatis beati Iohannis baptiste, anno nonagesimo septimo
  • [72]
  • de XV libris receptis de Guillermo Christinoudi de firma leyde et coponagii Sancti Triverii finita in festo beate Agates(37) Pour Agathes., anno nonagesimo sexto(38) Le mardi 5 fĂ©vrier 1297 (nouveau style)., et de residuo dicte firmenote diplomatiquedicte firme : ajoutĂ© en interligne. computavit castellanus ante ipsum
  • [73]
  • de firma chacipollerie Sancti Triverii finita in vigilia Pasche, anno nonagesimo sexto(39) Le samedi 13 avril 1297 (nouveau style)., non computat, quia castellanus ante ipsum inde computavit, videlicet de duodecim libris parisiensium
  • [74]
  • de IIII libris re¬ceptis de firma blayerie(40) Pour blaerie. Sancti Triverii finita in festo beati Bartholomei, anno nonage¬simo sexto
  • [75]
  • de VI libris XIII solidis IIII denariis receptis de firma blayerie et chacipollerie de Cormout (41) cor / mout. Aujourd’hui Cormoz. Cormout plutĂ´t que Cormont, la forme Cormouz Ă©tant bien attestĂ©e, contraire¬ment Ă  celles-lĂ . finita in Ramis Palmarum, anno nonagesimo sexto(42) Le dimanche 7 avril 1297 (nouveau style).
  • [76]
  • de VIII libris receptis de medietate firme blayerie et chacipollerie(43) chaci / pollerie de Buxeroles (44) Aujourd’hui Buisserolle, cne de Varenne-Saint-Sauveur (SaĂ´ne-et-Loire). et de Taseg note diplomatique Taseg : biffĂ©. Tageset (45) Aujourd’hui Tagiset, cne de Sainte-Croix (SaĂ´ne-et-Loire). fi¬nienda in festo beati Iohannis baptiste, anno nonagesimo septimo, et tunc debentur tantumdem
  • [77]
  • de XXVI solidis VIII denariis receptis de firma blayerie de Curciaco, pro parte domini, finita in festo beati Bartholomei, anno nonagesimo sexto
  • [78]
  • de passonagio nemoris d’Arvey nichil computat quia non fuit ibi glans
  • [79]
  • de XL solidis receptis de passo¬nagio nemoris de Chamandrey (46) Aujourd’hui Chamandray, cne de Cormoz, ou Le Bois de Chamandre, cne de Foissiat. hoc anno
  • [80]
  • de XXIII solidis receptis de exitu nemoris de Chamandrey et d’Arvey pro circulis, chivronibus et carbonibus faciendis, vendito pro tanto
  • [81]
  • de teysis domorum, que levantur in octabis Penthecostes(47) Pour Pentecostes., <nichil>(48) Ce mot a Ă©tĂ© omis. quia castellanus ante ipsum ipsas recepit et de ipsas(49) Lire ipsis. computavit

summa : XLI libre XIII solidi parisiensium

laudes et vende

idem reddit computum

    [82]
  • de XV solidis parisiensium receptis de Petro Masuerii pro lau¬dibus medietatis mansi empte a Guicharda et Petronilla, filiabus Iohannis Raschez, pretio centum solidorum parisiensium
  • [83]
  • de IIII solidis receptis de Perronino, filio Durandi de Tageset pro rebus emptis a Iaqueto de Tageset pretio viginti sex solidorum parisiensium
  • [84]
  • de VI solidis receptis de Perraudo Juglarat pro rebus emptis de Perroneto Petart pretio quadraginta solidorum
  • [85]
  • de VI solidis receptis de Stephano Bricolas pro rebus emptis de Perroneto Hugonini et eius sorore, de Bello Visu(50) Aujourd’hui Bevet, cne de Beaupont., pretio quadraginta solidorum
  • [86]
  • de IIII solidis VI denariis receptis de Bernerdo(51) On Ă©crit ici, le plus souvent, Bernerdus, Bererdus, Girerdus, pour Bernardus, Berardus, Girardus. Rangoys pro medietate domus et curtilis empta a liberis Ruffi de Varennes (52) Aujourd’hui Les Varennes, cne de Romenay (SaĂ´ne-et-Loire)., pretio triginta solidorum
  • [87]
  • de III solidis VI denariis receptis de Iohanne Chieczat pro rebus emptis a Margarita, filia Humberti Balistarii, pretio viginti trium solidorum quatuor denariorum
  • [88]
  • de III solidis IIII denariis receptis de Ste¬phano a L’Espessea (53) Ce nom dĂ©signe peut-ĂŞtre un dĂ©pendant de la commanderie hospitalière d’Épaisse, cne de BâgĂ©-la-Ville. pro rebus emptis de Peroneto, filio quondam a L’Arbalester, pretio viginti trium solidorum
  • [89]
  • de VI solidis receptis de Bernerdo Thome pro rebus emptis de Guillermo, filio quondam Boneti de Grandi(54) gran / di Valle, pretio quadraginta solidorum
  • [90]
  • de X solidis receptis de Arnoudo de Varennes pro rebus emptis ab Arnoleto et Guillermo Borrel pretio sexaginta sex solidis octo denariis
  • [91]
  • de VIII solidis receptis de Juglerio de Vernouz (55) Aujourd’hui Vernoux. pro rebus emptis de Guillermo Contat pretio quinquaginta trium solidorum quatuor denariorum
  • [92]
  • de IIII solidis receptis de Bererdo et Perroneto Dosdas pro rebus emptis a Stephano, filio dicti Vial, pretio viginti sex solidorum octo denariorum
  • [93]
  • de II solidis receptis de Perroneto Lo Pelleter pro rebus emptis de Peroneto Lamarant pretio tresdecim solidorum quatuor denariorum

summa : LXXII solidi IIII denarii parisiensium

introgia

idem reddit computum

    [94]
  • de XX solidis parisiensium receptis de Stephano Pichout pro terra del Parchet filio suo albergata ad quinque solidos parisiensium de quibus debet com¬putare anno futuro

summa : XX solidi parisiensium

perquisita et escheyte

(56) perquisita et / escheyte

idem reddit computum

    [95]
  • de VI libris XIII solidis IIII denariis parisiensium receptis de Renaudo Costert de dono facto domino ex eo quod dominus comes retinuit etnote diplomatiqueretinuit et : biffĂ©. concessit eidem quod unum filium suum naturalem possit instituere heredem in bonis suis
  • [96]
  • de XL solidis receptis de Iohanneto Iriczay, homine episcopi Matisconensis, pro eo quod dominus eidem concessit quod teneat masuram quam tenet pro uxore sua, que erat homo nostra, ita quod inde debet reddere domino comite unum filium suum in hominem ligium quando habebit etatem
  • [97]
  • de X libris parisiensium receptis de Ponceto Vialeti de concordia facta cum domino de masura sua, quam castellanus dicebat(57) dice / bat esse commissam domino, et est sibi dimissa pro duobus solidis de servitio

summa : XVIII libre XIII solidi IIII denarii parisiensium

    [98]
  • de compleintis et inventis nichil hoc anno

banna

idem reddit computum

    [99]
  • de VI solidis VIII denariis parisiensium receptis de La Jugleressa, quia accusabatur male cepisse quasdam caligas
  • [100]
  • de XL solidis receptis de Thoma de La Varenna, quia dicebatur vocasse chacipollum homicidam
  • [101]
  • de X solidis receptis de Aymonardo de Campis, pro recossa unius equi
  • [102]
  • de III solidis IIII denariis receptis de Guioneto Cayffi, quia verberaverat filium Aymonardi de Campis
  • [103]
  • de VI solidis VIII denariis receptis de Matheo de Mont Liiart (58) Pour Mont Lijart. Aujourd’hui MontlĂ©ger, cne de Mantenay-Montlin., quia accusabatur quamdam mulierem gravidam verberasse
  • [104]
  • de VI solidis VIII denariis receptis de genero Iohannis Pinet, quia percusserat quemdam puerum
  • [105]
  • de XX solidis receptis de filio Guillermi Alguietan pro banno adulterii
  • [106]
  • de VI solidis VIII denariis receptis de Guillermo Badout, quia malitiose percuterat(59) Pour percusserat. quemdam vitulum
  • [107]
  • de VI solidis VIII denariis receptis de Guillermo Lo Terraillon, quia accusabatur male cepisse de blado
  • [108]
  • de X solidis receptis de Hugone Masuer, quia dixerat Hugoni Arbuer quod male ceperat quamdam ferraturam
  • [109]
  • de LIII solidis IIII denariis receptis de Guillermo Comtat, quia fraudulanter(60) fraudu / lanter. Pour fraudulenter. Le premier u a Ă©tĂ© ajoutĂ© dans l’interligne supĂ©rieur. imposuerat aquam in blado decime de Vernous
  • [110]
  • de XIII solidis IIII denariis receptis de Iohanne de Operatorio, quia dixerat verba iniuriosa uxori Chrispinoudi
  • [111]
  • de XIII solidis IIII denariis receptis de Iohanne Odebert, quia canabum suum in cauda parvi stanni vexa¬verat
  • [112]
  • de XXVI solidis VIII denariis receptis de filio Chasta pro banno(61) ban / no furti
  • [113]
  • de XIII solidis IIII denariis receptis de dicto Veelet, quia fuit inventus in vinea vigulti(62) Pour virgulti. Sancti Triverii
  • [114]
  • de XIII solidis IIII denariis receptis de quodam homine versus domum Giroudi Gaytout pro banno adulterii
  • [115]
  • de LX solidis receptis de filio a La Beyssi pro banno sangui¬nis
  • [116]
  • de XX solidis receptis de Durando de Mont Raschier (63) Aujourd’hui Montrachy, cne de Saint-Nizier-le-Bouchoux., quia invaserat iniuste filium a La Bayssi
  • [117]
  • de LXXIII solidis IIII denariis receptis de Andrea de Monte pro banno furti
  • [118]
  • de VI libris XIII solidis IIII denariis receptis de Peroneto Chantalou pro banno furti
  • [119]
  • de XXXIII solidis IIII denariis receptis deuz Rossaz (64) ros / saz del Boschat pro saysina fracta
  • [120]
  • de XXVI solidis VIII denariis receptis de Aymone Manea pro saysina fracta
  • [121]
  • de XL solidis receptis de Guillermeta La Dublici, quia dixerat verba iniuriosa sorori sue
  • [122]
  • de VI solidis VIII denariis receptis de Bernardo Chantalou, quia inventus fuit de nocte in quadam vinea
  • [123]
  • de VI solidis VIII denariis receptis de Aymoneto Pinot, quia accusabatur eradicasse quamdam arborem
  • [124]
  • de XL solidis receptis de Pancerio pro penis sibi impositis
  • [125]
  • de XXXIII solidis IIII denariis receptis de Stephano Puthoudi, quia occupaverat de terra Hu¬gonoudi
  • [126]
  • de XL solidis receptis a dicto Pancerio pro banno Pannote diplomatiquePan : biffĂ©. adulterii
  • [127]
  • de XIII solidis IIII denariis receptis de dicta(65) On avait d’abord Ă©crit dicto, et le mot est raturĂ©. La Varonda pro saysina fracta
  • [128]
  • de XIII solidis IIII denariis receptis de Thoma de La Varenna pro spoliatione terre
  • [129]
  • de XIII solidis IIII denariis receptis de Guioneto(66) guio / neto Ambruseti pro saysina fracta
  • [130]
  • de XLVI solidis VIII denariis receptis de Renaudo Costert, quia Perretum Vetos ebrium maletractari permi¬sit expendendo pecuniam suam in domo sua
  • [131]
  • de XIII solidis IIII denariis receptis de Hugueta, uxore Bernerdi Bochart, pro banno sanguinis
  • [132]
  • de XIII solidis IIII denariis receptis de filio Guichardeti(67) guichar / deti Oler, quia invenerat quamdam bursam nec eam reddiderat
  • [133]
  • de LX solidis receptis de dicto Losto pro saysina fracta
  • [134]
  • de XX solidis receptis de quadam muliere de Monte Pavone(68) Toponyme non identifiĂ©. pro b<anno>note diplomatiquepro b<anno> : biffĂ©., quia accusabatur de furto
  • [135]
  • de VI libris XIII solidis IIII denariis receptis de dicto Hupet, Humberto, Bernardo, Chrispino Pothelli, Peroneto, eius filio, et Petro Potelli, quia non insecuti fuerunt ut deberent dominum Per¬cevallum de Binay (69) Toponyme non identifiĂ©. et eius socios cum armis transeuntes(70) transe / untes per terram domini comitis
  • [136]
  • de XXVI solidis VIII denariis receptis de Galtero et Iohanne Potelli pro eodem
  • [137]
  • de XX solidis receptis de Stephano Potel pro eodem
  • [138]
  • de XVI solidis VIII denariis receptis de Hugonino, filio a La Prosta de Chimillia (71) Aujourd’hui Chemillat, cne de Lescheroux., quia accusabatur eradicasse quamdam arbo¬rem in orto dicti Freschet
  • [139]
  • de XIII solidis IIII denariis receptis de Girerdo, filio dicti al Den de Mont Desert (72) Aujourd’hui MontdĂ©sert, cne de Curciat-Dongalon, quia accusabatur male cepisse quamdam gerbam et scidisse de ne¬more Peroneti Thiaut auctoritate sua
  • [140]
  • de XXVI solidis VIII denariis receptis de Bernerdo Vetos pro pena sibi imposita non observata
  • [141]
  • de XX solidis receptis de Rosseto de Bosco, quia in taberna fraudulenter gravabas(73) Lire gravabat. in expensis homines domini comitis

summa : LIIII libre XII solidi IIII denarii parisiensium — deductis sex libris duodecim denariis pro parte castellani capientis duos solidos in qualibet libra

clame

idem reddit computum

    [142]
  • de XL solidis receptis de minutis clamis per idem tempus

summa : XL solidi

herba

idem reddit computum

    [143]
  • de IIII libris parisiensium receptis de herba pratorum de Les Communes de Buyxeroles hoc anno

summa : IIII libre

venditiones

idem reddit computum

    [144]
  • de LXXI libris III solidis VI denariis viennensium receptis de sexcies(74) Pour sexies. viginti quindecim meyteriis tribus cupis et dimidia frumenti venditis ut supra, quolibet meyterio decem solidos sex denarios viennensium
  • [145]
  • de XLVII libris II solidis II denariis receptis de octies viginti undecim(75) un / decim meyteriis duabus cupis siliginis venditis ut supra, quolibet meyterio quinque solidos sex denarios viennensium
  • [146]
  • de XXXI solidis VI [vue 17 = peau 18] denariis viennensium receptis de viginti sex panibus et dimidio venditis ut supra
  • [147]
  • de XLVI solidis X denariis obolo receptis de sexcieviginti(76) Pour sexies viginti. quinque gallinis venditis ut supra, qualibet tres(77) On le voit, le prix s’exprime ici Ă  l’accusatif. denarios parisiensium
  • [148]
  • de XL solidis receptis de octo charratis feni venditis ut supra
  • [149]
  • de CVIII solidis receptis de septuaginta duabus trossis feni venditis ut supra
  • [150]
  • de XXX solidis III denariis receptis de undecim libris cere venditis ut supra
  • [151]
  • de VII solidis VI denariis receptis de uno obolo auri vendito ut supra
  • [152]
  • de XXV libris XVIII solidis vienniensium receptis de quaterviginti(78) Pour quater viginti. sex meyteriis dua¬bus cupis avene venditis ut supra, quolibet meyterio sex solidos viennensium

summa : VIIXX XVII libre VII solidi IX denarii obolus viennensium — valent ad pari¬sienses : C IIII libris XVIII solidis VI denariis obolo parisiensium

summa totius recepte : IIIC XII libre I obolus parisiensium


Computus eiusdem castellani de redditibus et exitibus Belli Visus(79) Aujourd’hui Bevet, cne de Beaupont. per tempus supradic-tum

frumentum

idem reddit computum

    [153]
  • de I quartallo(80) En l’absence d’indication fournie par le texte lui-mĂŞme, nous choisissons la forme quartallus, bien attestĂ©e en Bresse par la charte d’affranchissement de Jasseron, mais on ne peut exclure d’autres lectures, telles quartal¬lum ou mĂŞme quartale. et dimidio frumenti recepto de Guillermo Masuer de redditu per annum
  • [154]
  • de III quartallis et dimidio receptis de medietate firme molendini Belli Visus finita in festo Omnium Sanctorum, anno nonagesimo sexto
  • [155]
  • de III quartallis et dimidio receptis de medietate firme dicti molendini finienda in festo Omnium Sancto¬rum, anno nonagesimo septimo, et tunc debebit tantumdem
  • [156]
  • de exitu molendini de Cro¬pet (81) Aujourd’hui Croppet, cne de Beaupont. nichil quia non est perfectus

summa : VIII quartalli dimidius frumenti — venduntur ut infra

siligo

idem reddit computum

    [157]
  • de XII quartallis siliginis receptis de medietate firme molendini Belli Visus finita in festo Omnium Sanctorum, anno nonagesimo sexto
  • [158]
  • de XII quartallis et dimidio receptis de medietate eiusdem firme dicti molendini finienda in festo Omnium Sanctorum, anno nonagesimo septimo, et tunc debentur tantumdem
  • [159]
  • de XXIII quartallis receptis de lunatione per annum

summa : XLVII quartalli et dimidius siliginis — venduntur ut infra

avena

idem reddit computum

    [160]
  • de III quartallis dimidia cupa avene receptis de redditu apud Bellum Visum per annum

summa : III quartalli dimidia cupa avene — venduntur ut infra

galline

idem reddit computum

    [161]
  • de XXI gallinis receptis apud Bellum Visum de redditu et consuetudine per annum

    [162]
  • summa : XXI galline — venduntur ut infra

denarii

idem reddit computum

    [163]
  • de XI solidis parisiensium receptis in dicta villa de redditu per annum
  • [164]
  • de VIII libris receptis ibidem de tailliis hoc anno
  • [165]
  • de CVI solidis VIII denariis receptis de firma blayerie Belli Visus finita in festo Paschatis nuper preterito

summa : XIII libre XVII solidi VIII denarii parisiensium

    [166]
  • de bannis, clamis, introgianote diplomatiqueintrogia : biffĂ©. et laudibus que obvenerunt computavit supra in computo Sancti Triverii

    [167]
  • de introgiis et inventis nichil per dictum tempus

venditiones

idem reddit computum

    [168]
  • de LXII solidis IIII denariis parisiensium receptis de octo quartallis dimidio frumenti venditis ut supra, quolibet septem solidos quatuor denarios parisiensium
  • [169]
  • de IX libris X solidis parisiensium receptis de quadraginta septem quartallis et dimidio siliginis venditis ut supra, quolibet quatuor solidos parisiensium
  • [170]
  • de XIII solidis receptis de tribus quartallis dimidia cupa avene venditis ut supra, quolibet quatuor solidos parisiensium
  • [171]
  • de V solidis III denariis receptis de viginti una gallinis ven¬ditis ut supra, qualibet tres denarios parisiensium

summa : XIII libre X solidi VII denarii parisiensium

summa totius recepte : XXVII libre VIII solidi III denarii parisiensium

forisseca

(82) Pour forinseca.

idem reddit computum

    [172]
  • de X libris XIII solidis IIII denariis parisiensium receptis a do¬mino in uno roncino, quarronibus(83) Voir Godefroy, vol. 1, p. 789, s. v. carron : " brique " en territoire francoprovençal. et calce sibi vendis(84) Pour venditis. quando accepit a domino tas¬chiam murorum et operum faciendorum

summa totius recepte duorum computorum cum forisseca : IIIC L libre XIX denarii obolus parisiensium de quibus

    [173]
  • pro domibus castri recohoperiendis(85) Pour recooperiendis., coquina, soturno(86) Pour subtulo ou sotulo. et sepe ante latrinam torchiandis(87) Voir Godefroy, vol. 10, p. 778, s. v. torchier : " faire (une cloison, un mur) avec du torchis "., barra et posterla aptandis, tribus hostiis(88) Pour ostiis. in cameris faciendis, ut in particu¬lis : XXII solidos II denarios parisiensium
  • [174]
  • item in duabus canalibus emptis et positis super tectum coquine et stabulum : XIII solidos IIII denarios
  • [175]
  • item pro duobus seylliis(89) Voir Godefroy, vol. 7, p. 363, s. v. seille : " seau ". et uno alio magno seyllio factis et ferrandis ad aquam auriendam(90) Pour hauriendam. de puteo, et una corda empta ad idem : XVII solidos IIII denarios
  • [176]
  • item tela empta ad facienda forraturas de¬cem culcitrarum domini in parte : VII solidos III denarios
  • [177]
  • item pro decem novem pilis muri factis in sala et camera domini pro sedibus pilorum sustinentium garitas et trabatio¬nes(91) Voir Glossaire technique dans Le bois dans le château de pierre au Moyen Ă‚ge, p. 444, s. v. trabatio : " poutraison ". sale et camere : IIII libras parisiensium
  • [178]
  • item libravit Ioffredo, barberio facienti in taschia trabationem bassam sale et camere(92) Tâche plutĂ´t surprenante pour un barbier, non ? domini comitis de trabibus, unum prope alium ad unum digitum filerii(93) Voir Godefroy, vol. 4, p. 2, s. v. filier : " petites pièces de bois sur lesquelles portent les chevrons, dans les charpentes ", mais le sens reste Ă  prĂ©ciser., et <pro> pilariis neccessariis(94) Pour necessariis. ad idem, et in solerio dicte sale altiori debet ponere inter duos trabes(95) En principe, trabs est un substantif du genre fĂ©minin. unum et unum pilarium cum duabus anyllis(96) Voir Godefroy, vol. 1, p. 295, s. v. anille, " potence, Ă©tai pour soutenir une voĂ»te, un mur ". et una fileria(97) 1. FILERIA, Species trabis, qualis est illa, quæ portat canterios in ædificiis, Gall. Filiere. de super in taschia : XII libras parisiensium
  • [179]
  • item pane dato hominibus char¬reantibus de corvata quinquaginta una trabes neccessarias ad dictam garitam et scissa(98) On attendrait scissas. per dictum Ioffredum ratione dicte taschie : IX solidis
  • [180]
  • item duabus cordis emptis ad trabes levandas, et remanent penes castellanum, qui eas debet custodire : XXIII solidos VI denarios
  • [181]
  • item pro arcubus furni quarronerie(99) Pour carronerie. aptandis et reficiendis : XV solidos III denarios
  • [182]
  • item duabus fornatis quarronum, quarum qualibet debet continere viginti octo milliaria et dimidium, et tribus millibus quarronum positis in refectione dictorum arcuum, videlicet pro sexaginta millibus quarronum, et dantur pro quolibet milliario fa¬ciendo, decoquendo, infornando, defornando quatuor solidi parisiensium : XII libras parisiensium
  • [183]
  • in tribus centum(100) Pour trecentis ! undecim charratis lignorum emptis, qualibet charrata novem denarios parisiensium, de quibus decoqte(101) Pour decocte. Voir DECOQTIO, pour decoctio. sunt dicte due fornate : XI libras XIII solidos III denarios
  • [184]
  • pane dato boveriis adducentibus de corvata ligna pro quarro¬neria et lapides de brolio Sancti Romani(102) Aujourd’hui Saint-Romain, cne de Romeney (SaĂ´ne-et-Loire), oĂą les matĂ©riaux Ă©taient acheminĂ©s par la SaĂ´ne et la Seille. pro calce facienda : XVII solidos VIII denarios
  • [185]
  • item libravit magistro Lamberto, lathomo(103) Pour latomo. facienti muros castri, et dantur sibi pro fac¬tura cuiuslibet teysie(104) Pour teisie. duo solidi octo denarii parisiensium, per litteram eius de recepta quam reddit : XI libras XV solidos IX denarios
  • [186]
  • item pro septem archeriis de lapidibus factis, quarum sex posite sunt in muris factis per dictum magistrum Lambertum et altera remanet penes dictum castellanum, videlicet pro emptione dictarum archeriarum apud Tresnorchium(105) Aujourd’hui Tournus (SaĂ´ne-et-Loire). et charreagio ipsarum et pro factura facta per dictum magistrum Lambertum : LXV solidos VI denarios
  • [187]
  • item sablono(106) Il semble qu’alternent ici les formes sablonum, -i et sablo, -nis. extractu ad dictos muros facien¬dos : XIIII solidos
  • [188]
  • locagio(107) lo / cagio unius chadrige(108) Pour quadrige. adtrahentis quarrones et sablonem per qua-tuordecim dies : XIIII solidos
  • [189]
  • item pane dato triginta hominibus charreantibus(109) Pour carreantibus. ad quindecim currus de corvata quarrones, calcem et sablonem : II solidos VI denarios
  • [190]
  • item sex hominibus iuvantibus ad idem : III solidos II denarios
  • [191]
  • item pro una croperia(110) Voir Godefroy, vol. 9, p. 255, s. v. cropiere, " mod. croupière ", et le Glossarium, s. v. CROPRIA. et una suresella (111) Voir Godefroy, vol. 7, p. 541, s. v. soursele, " couverture de selle ". et uno pare de traez(112) Voir Godefroy, vol. 8, p. 4, s. v. trait, " pour .IIII. paires de trais… (Arch. Tournai) ", et TLF, s. v. trait 1. b) α), " pièce de harnais servant Ă  tirer une voiture attelĂ©e : une paire de traits ". et una venteria(113) Pour ventreria. Voir Godefroy, vol. 10, p. 842, s. v. ventriere, et TLF, s. v. ventrière A. 1., " large courroie de cuir qui passe sous le ventre dans le harnais d'un cheval ". Le Glossarium n’indique pas ce sens de ventreria. ad opus quadrige domini, ex sillis(114) Pour sellis., sagimine ad idem, et quadriga(115) qua / driga recalcianda, et ferratura equorum a crastino Assumptionis beate Marie usque ad diem mercurii post octabas Epiphanie Domini, ut in particulis : XXX solidos VIII denarios
  • [192]
  • item in stipendiis Girardi, quadrigarii ducentis dictam qua¬drigam, pro salario suo, ad rationem decem librarum viennensium de salario per annum : LV solidos VII denarios
  • [193]
  • in triginta trabibus, quenlibet(116) Lire qualibet. de quinque teysis, factis in ne¬more de Chamandrey et missis apud Pontem Vele(117) Aujourd’hui Pont-de-Veyle. pro opere dicti loci, de mandato dicti locinote diplomatiquedicti loci : biffĂ©. domini comitis : XXXVI solidos VIII denarios
  • [194]
  • item in duabus molis pro molendino de Cropet emptis apud Chabilonem(118) Pour Cabillonem. Aujourd’hui Chalon-sur-SaĂ´ne (SaĂ´ne-et-Loire). : L solidos IIII denarios
  • [195]
  • item pro treylliis vigulti domini putandis, treylliandis(119) Pour treilliandis. et mayeria scindenda ad idem, ut in particulis : LX solidos V denarios parisiensium
  • [196]
  • item pro ipsis fossorandis(120) Voir TLF, s. v. fossoir : fosserer, " labourer la vigne avec un fossoir ". Le verbe est absent du Glossarium, mais Godefroy mentionne, s. v. fosser, vol. 4, p. 104 : bressan feussero, bĂŞcher. mense martio(121) Dans l’usage mĂ©diĂ©val, martius est rarement employĂ© adjectivement. On lit donc gĂ©nĂ©ralement mense martii., anno nonagesimo sexto(122) Le mois de mars 1297 (nouveau style). : X solidos
  • [197]
  • item ipsis vindemiandis eodem anno : XIX denarios
  • [198]
  • item pro septem duodecim(123) Lire septies duodecim ou septem duodenis. planczonum(124) Voir Godefroy, s. v. plançon, et TLF, plançon " jeune plant ; en partic. branche (de feuillus Ă  bois tendre) taillĂ©e en biseau et repiquĂ©e en terre pour qu’elle prenne racine "., et ip<sis>note diplomatiqueet ip<sis> : biffĂ©. plantatorum in vigulto, et pro ipsis inserendis : IIII solidos II denarios
  • [199]
  • item prandio dato hominibus apportanti¬bus servitium tertia die Nativitatis Domini : VII solidos
  • [200]
  • item Chapellario(125) Il s’agit probablement ici d’un nom propre., portanti litte¬ras domini comitis apud Burgetum, quas donnus Iohannes, capellanus, apportaverat de Francia, ubi dominus erat, apud Sanctum Triverium : III solidos IIII denarios

summa : LXXV libre XIII solidi V denarii parisiensium

librata

(126) La mise en page des librata se distingue de celle du reste du compte : recours Ă  des paragraphes distincts pour chaque article et alignement Ă  droite des sommes.

    [201]
  • idem libravit Hugoni de Voyrone, ad expensas hospitii domini comitis, per litteram ipsius et dicti Hugonis datam in vigilia sancti Petri ad vincula(127) Écrit advincula., anno nonagesimo sexto(128) On avait d’abord Ă©crit seulement sex, et la deuxième syllabe est un ajout., quam reddit : XX libras VII solidos VI denarios viennensium
  • [202]
  • item libravit dicto Hu¬goni, ad expensas hospitii domini, per litteram ipsius et dicti Hugonis datam die martis post octabas beati Martini hyemalis, anno nonagesimo sexto, quam reddit : XL libras viennen¬sium
  • [203]
  • item libravit domino(129) L’abrĂ©viation se lisait donno devant Iacobo – cf. ensuite donni Iacobi, capellani –, mais se lit domino devant comiti. Iacobonote diplomatiqueIacobo : biffĂ©. comiti, ad expensas hospi¬tii sui factas per manum donni Iacobi, capellani, per litteram domini et ipsius capel¬lani datam die martis post octabas Epiphanie Domini, anno nonagesimo sexto(130) Le mardi 15 janvier 1297 (nouveau style). : X libras viennensium
  • [204]
  • item libravit eidem domino comiti, per manum dicti capellani sui, in ex¬pensis hospitii domini, per litteram ipsius et dicti capellani datam die iovis ante Carnipri¬vium vetus, anno nona¬gesimo sexto(131) Le jeudi 1er mars 1297 (nouveau style). : XXV libras XII solidos IIII denarios viennensium
  • [205]
  • item libravit eidem domino comiti, ad expensas hospitii sui, per manum dicti capellani, per litteram domini et ipsius capellani datam dominica de Passione, anno nonagesimo sexto(132) Le dimanche 31 mars 1297 (nouveau style). : XVI libras III solidos X denarios obolum viennensium
  • [206]
  • item libravit eidem domino comiti, ad ex¬pensas hospitii sui factas apud Pontem Vele in festo Paschatis et apud Sanctum Triverium(133) trive / rium die lune sequenti, per litteram domini et ipsius capellani datam die iovis post Pascha, anno nonagesimo septimo, quam reddit : XI libras X solidos III denarios viennensium
  • [207]
  • idem libravit Bererdo Vigerii, cui debentur per annum de feudo sibi facto super tailliis Sancti Triverii que fiunt in Carniprivio, per litteram ipsius de recepta, videlicet pro triginta solidis parisiensium : XLV solidos viennensium
(134) La vue 18 reproduit la peau 20. La peau 19, dont on voit le haut au bas de la vue 17, n’a pas été reproduite.



Notes

1 - Nous lisons ici tercia, recognicionibus, hospicii, Laurencii, maliciose, lunacione, marcio, servicium, que nous transcrivons – puisque la convention d’édition prescrit dans ce cas l’usage généralisé de la graphie classique – tertia, reco¬gnitionibus, hos¬pitii, Laurentii, malitiose, lunatione, martio, servitium.
2 - Aujourd’hui Servignat.
3 - Le mardi 27 février 1297 (nouveau style).
4 - Aujourd’hui Chanée, cne de Courtes.
5 - Ce compte utilise la forme féminine meyteria, comme on le verra à la fin de la recette d’avoine.
6 - Il est écrit ici Jacobi, Jacobo, Jaqueto, Jocerando, Joffredo, Johanne, Johanneto, Johannis, jovis, juvantibus, mais il a été convenu par le comité d’édition de réserver l’emploi du j aux termes vernaculaires.
7 - Le vendredi 2 mars 1297 (nouveau style).
8 - minu / torum
9 - Voir Raffin sur la carte de Cassini de Saint-Trivier-de-Courtes.
10 - On attendrait Girardo, quadrigario adtrahenti.
11 - Lire sablonem et quarrones ou sablonem quarronum.
12 - Il est Ă©crit a modo.
13 - Aujourd’hui Curciat-Dongalon.
14 - Le mardi 15 janvier 1297 (nouveau style).
15 - Le jeudi 1er mars 1297 (nouveau style).
16 - Le dimanche 31 mars 1297 (nouveau style).
17 - En l’absence d’indication fournie par le texte, nous optons ici pour la forme neutre, la plus fréquemment attestée dans les comptes de Bresse. On pourrait cependant lire Pascham et Pasche au lieu de Pascha et Paschatis.
18 - Pour quadrige.
19 - Pour adtrahentibus.
20 - sablo / nem
21 - Le mercredi 9 janvier 1297 (nouveau style).
22 - Ce pronom féminin décèle le recours à la forme féminine meyteria. Voir 2. MEITERIA
23 - Aujourd’hui Sure, cne de Saint-André-de-Corcy.
24 - Pour recuratur ?
25 - Pour septuaginta unius.
26 - Pour quadrige.
27 - Pour trecentis.
28 - ?
29 - Pour de exitu treilliarum virgulti.
30 - an / no
31 - On attendrait albergata.
32 - Aujourd’hui Matrignat, cne de Saint-Nizier-le-Bouchoux.
33 - digli / seis
34 - May / soneysa
35 - recognitiones / et garde
36 - Aujourd’hui Montmerle, cne de Lescheroux, ancienne chartreuse.
37 - Pour Agathes.
38 - Le mardi 5 février 1297 (nouveau style).
39 - Le samedi 13 avril 1297 (nouveau style).
40 - Pour blaerie.
41 - cor / mout. Aujourd’hui Cormoz. Cormout plutôt que Cormont, la forme Cormouz étant bien attestée, contraire¬ment à celles-là.
42 - Le dimanche 7 avril 1297 (nouveau style).
43 - chaci / pollerie
44 - Aujourd’hui Buisserolle, cne de Varenne-Saint-Sauveur (Saône-et-Loire).
45 - Aujourd’hui Tagiset, cne de Sainte-Croix (Saône-et-Loire).
46 - Aujourd’hui Chamandray, cne de Cormoz, ou Le Bois de Chamandre, cne de Foissiat.
47 - Pour Pentecostes.
48 - Ce mot a été omis.
49 - Lire ipsis.
50 - Aujourd’hui Bevet, cne de Beaupont.
51 - On Ă©crit ici, le plus souvent, Bernerdus, Bererdus, Girerdus, pour Bernardus, Berardus, Girardus.
52 - Aujourd’hui Les Varennes, cne de Romenay (Saône-et-Loire).
53 - Ce nom désigne peut-être un dépendant de la commanderie hospitalière d’Épaisse, cne de Bâgé-la-Ville.
54 - gran / di
55 - Aujourd’hui Vernoux.
56 - perquisita et / escheyte
57 - dice / bat
58 - Pour Mont Lijart. Aujourd’hui Montléger, cne de Mantenay-Montlin.
59 - Pour percusserat.
60 - fraudu / lanter. Pour fraudulenter. Le premier u a été ajouté dans l’interligne supérieur.
61 - ban / no
62 - Pour virgulti.
63 - Aujourd’hui Montrachy, cne de Saint-Nizier-le-Bouchoux.
64 - ros / saz
65 - On avait d’abord écrit dicto, et le mot est raturé.
66 - guio / neto
67 - guichar / deti
68 - Toponyme non identifié.
69 - Toponyme non identifié.
70 - transe / untes
71 - Aujourd’hui Chemillat, cne de Lescheroux.
72 - Aujourd’hui Montdésert, cne de Curciat-Dongalon
73 - Lire gravabat.
74 - Pour sexies.
75 - un / decim
76 - Pour sexies viginti.
77 - On le voit, le prix s’exprime ici à l’accusatif.
78 - Pour quater viginti.
79 - Aujourd’hui Bevet, cne de Beaupont.
80 - En l’absence d’indication fournie par le texte lui-même, nous choisissons la forme quartallus, bien attestée en Bresse par la charte d’affranchissement de Jasseron, mais on ne peut exclure d’autres lectures, telles quartal¬lum ou même quartale.
81 - Aujourd’hui Croppet, cne de Beaupont.
82 - Pour forinseca.
83 - Voir Godefroy, vol. 1, p. 789, s. v. carron : " brique " en territoire francoprovençal.
84 - Pour venditis.
85 - Pour recooperiendis.
86 - Pour subtulo ou sotulo.
87 - Voir Godefroy, vol. 10, p. 778, s. v. torchier : " faire (une cloison, un mur) avec du torchis ".
88 - Pour ostiis.
89 - Voir Godefroy, vol. 7, p. 363, s. v. seille : " seau ".
90 - Pour hauriendam.
91 - Voir Glossaire technique dans Le bois dans le château de pierre au Moyen Âge, p. 444, s. v. trabatio : " poutraison ".
92 - Tâche plutôt surprenante pour un barbier, non ?
93 - Voir Godefroy, vol. 4, p. 2, s. v. filier : " petites pièces de bois sur lesquelles portent les chevrons, dans les charpentes ", mais le sens reste à préciser.
94 - Pour necessariis.
95 - En principe, trabs est un substantif du genre féminin.
96 - Voir Godefroy, vol. 1, p. 295, s. v. anille, " potence, étai pour soutenir une voûte, un mur ".
97 - 1. FILERIA, Species trabis, qualis est illa, quæ portat canterios in ædificiis, Gall. Filiere.
98 - On attendrait scissas.
99 - Pour carronerie.
100 - Pour trecentis !
101 - Pour decocte. Voir DECOQTIO, pour decoctio.
102 - Aujourd’hui Saint-Romain, cne de Romeney (Saône-et-Loire), où les matériaux étaient acheminés par la Saône et la Seille.
103 - Pour latomo.
104 - Pour teisie.
105 - Aujourd’hui Tournus (Saône-et-Loire).
106 - Il semble qu’alternent ici les formes sablonum, -i et sablo, -nis.
107 - lo / cagio
108 - Pour quadrige.
109 - Pour carreantibus.
110 - Voir Godefroy, vol. 9, p. 255, s. v. cropiere, " mod. croupière ", et le Glossarium, s. v. CROPRIA.
111 - Voir Godefroy, vol. 7, p. 541, s. v. soursele, " couverture de selle ".
112 - Voir Godefroy, vol. 8, p. 4, s. v. trait, " pour .IIII. paires de trais… (Arch. Tournai) ", et TLF, s. v. trait 1. b) α), " pièce de harnais servant à tirer une voiture attelée : une paire de traits ".
113 - Pour ventreria. Voir Godefroy, vol. 10, p. 842, s. v. ventriere, et TLF, s. v. ventrière A. 1., " large courroie de cuir qui passe sous le ventre dans le harnais d'un cheval ". Le Glossarium n’indique pas ce sens de ventreria.
114 - Pour sellis.
115 - qua / driga
116 - Lire qualibet.
117 - Aujourd’hui Pont-de-Veyle.
118 - Pour Cabillonem. Aujourd’hui Chalon-sur-Saône (Saône-et-Loire).
119 - Pour treilliandis.
120 - Voir TLF, s. v. fossoir : fosserer, " labourer la vigne avec un fossoir ". Le verbe est absent du Glossarium, mais Godefroy mentionne, s. v. fosser, vol. 4, p. 104 : bressan feussero, bĂŞcher.
121 - Dans l’usage médiéval, martius est rarement employé adjectivement. On lit donc généralement mense martii.
122 - Le mois de mars 1297 (nouveau style).
123 - Lire septies duodecim ou septem duodenis.
124 - Voir Godefroy, s. v. plançon, et TLF, plançon " jeune plant ; en partic. branche (de feuillus à bois tendre) taillée en biseau et repiquée en terre pour qu’elle prenne racine ".
125 - Il s’agit probablement ici d’un nom propre.
126 - La mise en page des librata se distingue de celle du reste du compte : recours Ă  des paragraphes distincts pour chaque article et alignement Ă  droite des sommes.
127 - Écrit advincula.
128 - On avait d’abord écrit seulement sex, et la deuxième syllabe est un ajout.
129 - L’abréviation se lisait donno devant Iacobo – cf. ensuite donni Iacobi, capellani –, mais se lit domino devant comiti.
130 - Le mardi 15 janvier 1297 (nouveau style).
131 - Le jeudi 1er mars 1297 (nouveau style).
132 - Le dimanche 31 mars 1297 (nouveau style).
133 - trive / rium
134 - La vue 18 reproduit la peau 20. La peau 19, dont on voit le haut au bas de la vue 17, n’a pas été reproduite.